Actueel

Landelijke evaluatie, Rijk: versterk positie Regionale Ontwikkelingsmaatschappijen

De Regionale Ontwikkelingsmaatschappijen (ROM’s) zijn een cruciale speler in het innovatielandschap in Nederland, zo blijkt uit de landelijke evaluatie van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat. De ROM’s werden beoordeeld op hun resultaten over de periode 2016-2020. Niet alleen slaagden de ROM’s er ruimschoots in de innovatie- en concurrentiekracht van hun regio te versterken, ze vervulden bovendien een cruciale rol bij het ontwikkelen van ecosystemen en het versnellen van maatschappelijke transities.

15 juli 2022 8 min

Het Rijk wordt geadviseerd de samenwerking met de ROM’s verder te versterken en de ROM’s een nadrukkelijkere rol te geven in de uitvoering van nationaal en Europees innovatiebeleid, zoals het Nationaal Groeifonds. Willen de ROM’s hun rol in ecosysteemontwikkeling en de versnelling van maatschappelijke transities goed uit kunnen voeren, is aanvullende financiering van het Rijk nodig.

Regionale ontwikkelingsmaatschappijen zijn actief om de innovatie- en concurrentiekracht van Nederlandse regio’s te bevorderen. De ROM’s ontwikkelen de innovatie-ecosystemen in hun regio, financieren innovatieve bedrijven in de vroege fase en helpen innovatieve buitenlandse bedrijven bij vestiging in de regio.

De evaluatie noemt een aantal aanbevelingen aan het ministerie van Economische Zaken en Klimaat:

Continueer de betrokkenheid van het Rijk bij de ROM’s, en maak werk van een breder (integraal) EZK-opdrachtgeverschap. Maak daarbij scherp wat van de ROM’s verwacht wordt op ecosysteem-ontwikkeling, bovenregionale samenwerking en maatschappelijke opgaven
Versterk de ontwikkelkracht van de ROM’s, om regionale ecosystemen te kunnen doorontwikkelen en geef de ROM’s meer nationale financiering, aangezien de huidige financiering teveel overhelt naar de regionale aandeelhouders (nu 80% regio, 20% Rijk), zeker met het oog op de grotendeels landelijke opgaven

Geef de ROM’s positie in de uitvoering van grote nationale en internationale programma’s, zoals het Nationaal Groeifonds. De ROM’s hebben namelijk een unieke positie als uitvoeringsinstrument van Rijk en Regio
Houd de aandeelhoudersinstructie omtrent investeringen opnieuw tegen het licht. Baanbrekende technologieën als deeptech zijn hoogtechnologisch, kapitaalintensief en kennen een lange terugverdientijd. Daar passen andere criteria op het gebied van maximale looptijd, maximale investeringsomvang en risicoprofiel bij
Zet de koerswijziging ‘van volume naar value’ door, en zet meer in op het aantrekken van buitenlandse bedrijven die regionale ecosystemen versterken

Ook de ROM’s krijgen een aantal aanbevelingen mee:

Stem het meten van KPI’s beter af, en besteed hierbij ook meer aandacht aan de maatschappelijke effecten van de activiteiten van de ROM’s
Zet een lichte, overkoepelende structuur op als ROM-Nederland, zeker nu er met 9 ROM’s een landelijk dekkend netwerk is ontstaan
Werk aan regionale, innovatie-ecosysteemagenda’s
Zet de drie kerntaken (Innoveren, Investeren, Internationaliseren) nog meer geïntegreerd in voor ecosysteemontwikkeling. Bij het oppakken van maatschappelijke opgaven is er ook een rol weggelegd voor nieuwe financieringsarrangementen (publiek/privaat, subsidies/leningen)
Blijf de samenwerking met Invest-NL en RVO uitbouwen

“Wij zijn zeer verheugd met deze evaluatie. De ROM’s spelen een cruciale rol bij het versterken van de innovatiekracht van Nederland door bedrijven te ondersteunen met investeren, innoveren en internationaliseren. De evaluatie laat ook helder zien dat we als uniek instrument van Rijk en regio nog veel meer kunnen betekenen voor het nationaal verdienvermogen, zeker nu we als ROM’s landsdekkend zijn. Het is dan ook zeer wenselijk dat het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat de nationale bijdrage aan de ROM’s verhoogt, zoals de evaluatie aanbeveelt. Want momenteel is slechts 20% van de financiering van de ROM’s door het Rijk, terwijl veel van de maatschappelijke opgaven wel nationaal zijn,” aldus Rinke Zonneveld (voorzitter Regionale Ontwikkelingsmaatschappijen Nederland)”

“De ROM’s krijgen in de evaluatie een 8 van het geënquêteerde bedrijfsleven, onder meer vanwege hun netwerk en resultaatgerichtheid. Mkb-ondernemers staan voor grote uitdagingen: productie- en procesinnovatie om de productiviteit te verhogen, verduurzaming, digitalisering. In deze tijd allemaal belangrijker dan ooit. De ROM’s kunnen hier een belangrijke rol vervullen,” zegt voorzitter Jacco Vonhof van MKB-Nederland.”

Investeren: meest actieve VC-investeerders van Nederland

In de periode 2016-2020 waren de ROM’s betrokken bij maar liefst 45% van alle venture-capitalinvesteringen in Nederland. De ROM’s zijn hiermee met afstand de meest actieve VC-investeerders van Nederland. Meestal gaat het hierbij om hoogtechnologische, innovatieve bedrijven in een vroege fase. De ROM’s financieren in een uiterst lastig landschap: ze investeren in die startups en scale-ups waar de private markt nog niet durft in te stappen, ze investeren niettemin tegen marktconforme voorwaarden en worden daarnaast geacht hun inzet terug te verdienen (revolverende fondsen). Toch is het de ROM’s gelukt om in de evaluatieperiode € 47 mln. aan positief resultaat te boeken. Bovendien slagen de ROM’s er erg goed in om privaat kapitaal te activeren. € 1 van een ROM levert gemiddeld € 3-6 aan private cofinanciering op.

Innoveren: aanjagers van innovatie en ecosystemen

De ROM’s stimuleren innovatie in het mkb op het gebied van onder meer gezondheid, duurzaamheid, food, veiligheid, smart industry en circulaire economie. De ROM’s werken hiertoe met bedrijven en kennisinstellingen aan innovatieprojecten en businesscases, maar ook aan randvoorwaarden voor innovatie zoals fieldlabs, beschikbaarheid van financiering en het ontwikkelen van netwerken en programma’s. Versterking van regionale innovatie-ecosystemen is een wezenlijk onderdeel van het activiteitenpakket van de ROM’s op het gebied van innovatie. Qua activiteiten wordt het organiseren van financiering voor projecten en de rol als adviseur en sparringpartner positief gewaardeerd. Dit geldt ook voor het bijeenbrengen van bedrijven in consortia. waarbij de neutrale positie van de ROM’s een belangrijke incentive blijkt te zijn voor het vertrouwen in de onderlinge samenwerking aan innovatieve ideeën. De bovenregionale samenwerking tussen de ROM’s is de afgelopen jaren toegenomen, mede door grotere programma’s in het kader van het missiegedreven innovatiebeleid, Europese programma’s en het Nationaal Groeifonds.

Internationaliseren: samenwerking NFIA en ROM’s best practice

ROM’s hebben sinds hun ontstaan de taak om buitenlandse bedrijven naar hun regio te trekken om daarmee de economie en werkgelegenheid in de betreffende regio’s te stimuleren.

De 6 ROM’s wisten in de evaluatieperiode 711 investeringsprojecten (65% boven doelstelling) te realiseren, waarbij € 6,2 mrd. (bijna 3 maal zoveel als doelstelling) werd geïnvesteerd en bijna 24.000 arbeidsplaatsen werden gerealiseerd (10.000 meer dan de gezamenlijke doelstellingen). De samenwerking tussen de NFIA (Netherlands Foreign Investment Agency) en de ROM’s wordt breed geprezen als een voorbeeld hoe uitvoeringsorganisaties van Rijk en regio’s kunnen samenwerken. Sinds 2018 is het takenpakket van de ROM’s uitgebreid met ondernemersondersteuning in het (verder) internationaal ondernemen. Internationale handelsbevordering is van wezenlijk belang voor de Nederlandse economie. De evaluatie beveelt aan ook aan deze relatief nieuwe taak van de ROM’s een landelijke financiële impuls te geven.

[1] De evaluatie richt zich op de BOM, InnovationQuarter, Impuls Zeeland, LIOF, NOM en Oost NL. Inmiddels zijn er 9 ROM’s actief in een landelijk dekkend netwerk; naast bovenstaande zes behoren ook Horizon Flevoland, ROM Utrecht Region en ROM InWest tot ROM-Nederland.